टोकियो – जापानी अनुसन्धानकर्ताहरूले पानी र माटोमा सजिलै घुल्ने वातावरणमैत्री प्लास्टिक विकास गरेका छन्, जसले प्लास्टिक प्रदूषण कम गर्न मात्र होइन, जलवायु परिवर्तन रोकथाममा पनि प्रभावकारी भूमिका खेल्ने अपेक्षा गरिएको छ । विशेषगरी समुद्री पारिस्थितिक प्रणाली प्लास्टिकजन्य फोहोरबाट प्रभावित भइरहेको अवस्थामा, यो नवीनतम खोज जापानजस्ता राष्ट्रहरूका लागि ठूलो उपलब्धि ठानिएको छ ।
हाल विश्वभर प्लास्टिक प्रदूषण गम्भीर समस्या बन्दै गइरहेको छ । विशेषगरी समुद्रमा फालिने प्लास्टिकका कारण समुद्री पारिस्थितिक प्रणाली तहसनहस हुँदै गएको छ । प्लास्टिकजन्य फोहोरले समुद्री जनावरहरूको जीवनमा प्रत्यक्ष असर पार्नुका साथै माइक्रोप्लास्टिकहरू खाद्य शृङ्खलामा प्रवेश गरेर मानव स्वास्थ्यमा समेत जोखिम उत्पन्न गरिरहेका छन् । यस्तो अवस्थामा जापानको ‘राइकेन सेन्टर फर इमरजेन्ट म्याटर साइन्स’ का वैज्ञानिकहरूले विकास गरेको नयाँ जैविक प्लास्टिक समुद्री प्रदूषण कम गर्न कोशेढुंगा सावित हुने अनुमान गरिएको छ । वैज्ञानिकहरूको दाबीअनुसार, यो प्लास्टिक समुद्रको पानीमा केही घण्टाभित्रै पूर्ण रूपमा घुल्नेछ, जसले समुद्री पारिस्थितिकी प्रणालीलाई सुरक्षित राख्न मद्दत गर्छ ।
सामान्य प्लास्टिक माटोमा गल्न शताब्दी लाग्ने भएकाले वातावरणमा दीर्घकालीन रूपमा प्रदूषण रहन्छ । तर, यो नयाँ जैविक प्लास्टिक माटोमा जम्मा १० दिनभित्रै पूर्ण रूपमा विघटन हुन्छ । यस क्रममा प्लास्टिकका अवशेषले कुनै हानिकारक असर पार्दैन, बरु माटोलाई आवश्यक पोषण प्रदान गर्ने वैज्ञानिकहरूको भनाइ छ । यस प्लास्टिकले माटोको उर्वराशक्ति बढाउने भएकाले कृषिक्षेत्रमा समेत यसको उपयोग प्रभावकारी हुन सक्ने सम्भावना छ । परम्परागत प्लास्टिकको प्रयोगका कारण माटोको गुणस्तर कमजोर हुँदै जाने समस्या रहेकाले, यो जैविक प्लास्टिक एक वातावरणीय समाधानका रूपमा स्थापित हुन सक्नेछ ।
यो जैविक प्लास्टिकको अर्को महत्वपूर्ण विशेषता भनेको यसको विघटन प्रक्रियामा कार्बन डाइअक्साइड वा अन्य हरितगृह ग्यासहरू उत्सर्जन नहुनु हो । परम्परागत प्लास्टिकको उत्पादन, प्रयोग र विघटनका क्रममा हरितगृह ग्यासहरू उत्पन्न भएर जलवायु परिवर्तनलाई तीव्र बनाउने समस्या रहेको छ । विश्वव्यापी रूपमा तापमान वृद्धिका कारण चरम मौसमी घटनाहरू बढिरहेका छन्, जसले कृषि, स्वास्थ्य, र जैव विविधतामा गम्भीर असर पारिरहेको छ । राइकेन टोलीले विकास गरेको यो जैविक प्लास्टिक पूर्णरूपमा वातावरणमैत्री भएकाले जलवायु संकट न्यूनीकरणमा समेत मद्दत गर्ने विश्वास गरिएको छ ।
वैज्ञानिकहरूको भनाइ अनुसार, यो जैविक प्लास्टिक मजबुत भएकाले विभिन्न क्षेत्रमा यसको प्रयोग सम्भव छ ।
- प्याकेजिङ्ग उद्योग – दैनिक उपभोग्य वस्तुहरूको प्लास्टिक प्याकेजिङ्गलाई प्रतिस्थापन गर्न सक्छ ।
- चिकित्सा क्षेत्र – अस्पतालमा प्रयोग गरिने उपकरणहरू तथा स्वास्थ्य सामग्रीहरूका लागि प्रभावकारी हुन सक्छ ।
- कृषि तथा खाद्य भण्डारण – वातावरणमैत्री भण्डारण सामग्रीका रूपमा यसको प्रयोग सम्भव छ ।
यो प्लास्टिक पुनः प्रयोग गर्न सकिने भएकाले नयाँ प्लास्टिक उत्पादनको आवश्यकता समेत कम हुनेछ । यसले प्लास्टिकजन्य फोहोरको मात्रा घटाएर वातावरणीय सन्तुलन कायम राख्न सहयोग पुर्याउनेछ । परम्परागत प्लास्टिक विघटन हुँदा माइक्रोप्लास्टिक उत्पन्न गर्छ, जुन पानी, माटो तथा हावामा रहिरहन्छ । यी साना प्लास्टिक कणहरू मानिस तथा अन्य जीवजन्तुको शरीरमा प्रवेश गरेर स्वास्थ्यमा गम्भीर असर पार्छन् । तर, राइकेन टोलीले विकास गरेको जैविक प्लास्टिक पूर्ण रूपमा घुल्ने भएकाले कुनै पनि हानिकारक अवशेष छाड्दैन । यसले समुद्री तथा स्थलीय पारिस्थितिकी प्रणालीलाई सुरक्षित राख्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछ ।
जापानी वैज्ञानिकहरूको यो आविष्कार वातावरण संरक्षणका लागि एक ठूलो उपलब्धि मानिएको छ । यो प्लास्टिकले पारिस्थितिक प्रणालीलाई सुरक्षित राख्दै जलवायु परिवर्तन नियन्त्रणमा सहयोग गर्नेछ । साथै, यसको पुनः प्रयोगयोग्यता तथा व्यावसायिक सम्भावनाले प्लास्टिक उत्पादनका लागि नयाँ युगको सुरुवात गर्ने विश्वास गरिएको छ । यस प्रविधिलाई विश्वव्यापी रूपमा अपनाइयो भने प्लास्टिकजन्य प्रदूषण न्यूनीकरण गरेर पृथ्वीलाई सफा, सुरक्षित र दिगो बनाउने दिशामा ठूलो फड्को मार्न सकिन्छ । –एजेन्सीहरुको सहयोगमा
